سنگ های قیمتی مورد استفاده بر روی زیور آلات در طول تاریخ کاربردهای فراوان و مختلفی داشته اند. به گفته عده ای هر گونه از سنگ ها می تواند ویژگی درمانگر خاص خود را داشته باشد. هر کدام از سنگ های قیمتی خصوصیات و رنگ و لعاب های مخصوص به خود را دارند که تنها در نوع خاص خودشان قابل مشاهده است و هر یک را از نقاط گوناگون در سراسر جهان و تحت شرایط بخصوصی می توان از دل طبیعت یافته و استخراج کرد.
قدمت تعدادی از این سنگ ها به هزاران سال پیش هم بر می گردند و سرنوشتی به درازای تاریخ دارند. مردمان کهن بعد از کشف این سنگ ها و پی بردن به ارزش وجودی و درونی هر یک، شروع به استخراج انبوه و استفاده گسترده از آنها در زیورآلات متعدد و متنوعی کردند.
پیش از آن، وسایل تزئینی از هیچ جلوه خاص و زیبایی چشم نوازی برخوردار نبودند. با بکار بردن این سنگ ها که بسته به نوع، فراوانی، شرایط تشکیل و پروسه استخراج شان می توانند بسیار گران بها و اعیانی یا سنگهایی با بهایی کمتر باشند، سیمای تازه و مطبوعی به انواع زیور آلات از جمله دستبند، گردنبند، گوشواره و ... بخشیدند.
در ادامه به بررسی چند نمونه از سنگ های معروف و ویژگی های آنان می پردازیم تا شما را با خواص و موارد استفاده و جلوه های هریک آشنا کنیم تا اگر به سراغ خرید زیور آلات جدیدی برای خود رفتید، بتوانید با دید وسیع تر و آگاهی بیشتری اقدام به انتخاب و خرید سنگ قیمتی محبوب خود بکنید.
در گذشته به دلیل شبیه بودن تعداد کثیری از سنگ ها به یاقوت، مکررا آنها را به جای یاقوت اصل جا زده و از این طریق به کلاهبرداری و سایر اقدامات شیادانه می پرداختند اما امروزه با گسترش و پیشرفت علم و تکوین روش های تشخیصی متعدد، با انجام آزمایش های دقیق و حرفه ای، این اشتباهات به حداقل رسیده اند.
اگر قصد خرید این سنگ قیمتی را داشته اما به ابزار دقیقی جهت سنجش دسترسی نداشید، یک روش تشخیص یاقوت مصنوعی از اصل بدین شکل است که با نگاه کردن به درون سنگ، در صورت مشاهده ناخالصی به شکل دانه های بسیار ریز سیاه خواهید فهمید که این یاقوت اصل است.
به گفته عده ای، این سنگ بوسیله قوه مغناطیسی اش می تواند حرکت جریان خون درون رگ ها را سهولت بخشیده و عملکرد قلب را بهبود دهد. از دیگر خاصیت های آن می توان تقویت قوه بینایی و از بین رفتن سستی و کسالت را نام برد.
این سنگ از جمله سنگ های گرانبها و با ارزشی است که قیمت آن با توجه به درجه سیری رنگ آن، میزان انعکاس و عبور نور و همچنین شفاف بودن آن سنجیده می شود. این نگین با وجود ارزش بالایی که دارد، نگهداری اش هم به همان اندازه باید با ملاحظه و دقت انجام گیرد.
بطور مثال اگر در تماس با آب قرار گیرد کدر شده و جهت بازیابی درخشش و جلوه پیشین خود باید مدتی در مقابل نور آفتاب قرار گیرد.
پزشکان طب سنتی معتقدند با دادن جوشانده زمرد به فرد مبتلا به صرع می توان حملات او را بهبود بخشید. همچنین زنانی که قصد بارور شدن داشتند، این سنگ را همواره با خود حمل می کردند.
قدمت این سنگ محبوب به هزاران سال پیش باز می گردد و از همان زمان طرفداران بسیاری میان مردمان داشت. به اعتقاد قدما، این سنگ قادر به تقویت بینایی است، گردش خون را بهبود می بخشد، به عملکرد بهتر اعضای داخل بدن همچون کبد کمک می کند، باعث تهذیب نفس و آرامش روحی-روانی می شود، برای فرد استفاده کننده شادی و نشاط به ارمغان می آورد و موانع و مشکلات را کاهش می دهد.
همچنین در درمان افسردگی و کاهش استرس و حملات روانی می تواند موثر واقع شود. این سنگ نمادی از عشق و دوستی است و موجب تحکیم روابط و افزونی صمیمیت ها می شود. معمولا به رنگ آبی ملایم و متمایل به سبز با رگه های سفید در پس زمینه مشاهده می شود.
از بهترین و مرغوب ترین فیروزه ها در دنیا، فیروزه ایران در شهر نیشابور است که دارای نقاط و خطوط باریک به رنگ سیاه در یک طرف نگین است.
این سنگ در صورت قرار گرفتن در معرض مواد پاک کننده و روغن ها، جلا و میزان سیری رنگش کاهش می یابد. برای تشخیص فیروزه تقلبی از اصل آنرا برای مدتی در نور آفتاب قرار دهید. اگر پس از آن مشاهده کردید که رنگ و جلای آن حتی ذره ای تغییر کرد بدانید که این سنگ تقلبی است.
سنگ عقیق را می توان در طیف رنگ های بسیار گسترده و متفاوت مشاهده کرد که از قرمز، قهوه ای و زرد تا سفید را در بر می گیرد. از آنجاییکه این سنگ در طرح ها و رنگ های گوناگون و بدیع یافت می شود لذا تشخیص سنگ اصل از تقلبی را با مشکلاتی همراه کرده است.
حتی گاهی اوقات متخصصان در این حوزه نیز از شناسایی سنگ مصنوعی از اصل باز می مانند. با این حال از روش های تعیین اصلیت سنگ می توان به سنجش درجه سختی آن اشاره کرد بدین صورت که با کشیدن عقیق واقعی بر روی شیشه باید ردی از خود بر جای بگذارد.
همچنین این سنگ با قرار گرفتن در معرض شعله تغییر ماهیت نداده و به شکل قبل باقی خواهد ماند. سنگ های عقیق به رنگ سرخ و زرد از سایرین با ارزش تر و گران قیمت ترند.
با وجود دشوار بودن تشخیص آن، نگهداری اش ساده و بدون هیچ مراقبت و دغدغه خاصی است. این سنگ تحت هر شرایطی به حالت اولیه خود باقی مانده و شکل و ساختارش تغییر نخواهد کرد. از خواص آن می توان به بهبود و سیلان جریان خون، ممانعت از خونریزی فراوان خصوصا در زنان، متعادل کردن اجزا مختلف بدن و از بین بردن غم و ناخوشی ها اشاره کرد.
در روایات معصومین و امامان به بهره بردن از مزایا و محاسن این گوهر همچون فیروزه سفارش شده است.
علاوه بر نگین هایی که در متن به تعریفشان پرداختیم، از سایر سنگ های تزیینی و قیمتی می توان موارد زیر را نام برد:
الماس، یاقوت کبود، کهربا، زبرجد، گارنت، الکساندریت، آمتیست، یشم، ماسگراویت، لاجورد، مروارید، اپال، توپاز، ژرمژوئیت ، گراندیدریت و ... که هر کدام می تواند زیبایی بی نظیری را به زیورالات ببخشد.