شاید شما هم این سوال را مطرح کرده باشید که بورس چیست و باید بگویید که ایده ایجاد بورس زمانی مطرح شد که برخی از بازرگانان اروپایی در فعالیت های تجاری خود ضرر می کردند، بنابراین برای جلوگیری از این امر چاره ای اندیشیدند. یعنی جلو ضرر را بگیرید یا آن را به حداقل برسانید.در نتیجه برخی از بازرگانان برای انجام فعالیت ها با برخی افراد شریک شدند و سود و زیان احتمالی را با آنها تقسیم کردند.
این تجربه موفقیت آمیز بود، بنابراین به تدریج هر تاجری سعی کرد با این روش به فعالیت های تجاری خود ادامه دهد. به خصوص که این رویکرد بیشتر برای افرادی که در فعالیت های اقتصادی بزرگ فعالیت می کنند مناسب است.به تدریج این تجربه قانونی شد و به شکل گیری شرکت سهامی تبدیل گردید.اولین تجربه مربوط به تأسیس یک شرکت سهامی در روسیه بود، جایی که در سال 1353 تصمیم گرفتند بدون دور زدن آفریقا، کالاهایی را از شمال اروپا به آسیای شرقی و چین ارسال کند، این کاری بود که احتمال ضرر در آن بیشتر بود.
برای این کار برخی از بازرگانان سرمایه لازم را تامین می کنند و هر کدام به نسبت سرمایه در سود و زیان شرکت شریک می شوند و کار انجام می شود.بعدها با گسترش مبادلات اروپایی، به منابع مالی بیشتر و شرکای بیشتری نیاز بود. برای انجام این کار، مراکزی برای ایجاد روابط بین سرمایه گذاران و سرمایه داران مورد نیاز است. چنین مرکزی تأسیس شد و بورس نام گرفت.
بورس چیست؟
برای شناخت و درک اینکه بازار سهام واقعاً چیست و بهتر آن را درک کنید، بهتر است با «بازار» و تعریف آن شروع کنید. در یک تعریف ساده می توان گفت:
✓ بازار جایی است که خرید و فروش اتفاق می افتد.
✓ ساده تر، هر زمان که شرایط برای برقراری رابطه بین خریداران و فروشندگان و انجام معاملات فراهم شود، بازاری شکل می گیرد.
✓ این حالت می تواند یک مکان خاص یا یک شبکه ارتباطی مانند اینترنت باشد.
✓ به طور کلی، دو نوع دارایی در بازار معامله می شود: دارایی های واقعی و دارایی های مالی.
◯ دارایی های واقعی دارایی های مشهود هستند
◯ دارایی های مالی و دارایی های کاغذی یا اسنادی مانند سهام و اوراق قرضه.
بازار سهام بازاری است که در آن دارایی های مختلف معامله می شود.
انواع بازار سهام
بنابراین انواع بازار را می توان به سه دسته زیر تقسیم کرد.
1- بورس کالا
بازار هایی که در آن کالاهای خاصی خرید و فروش می شوند و به طور منظم فعال هستند، بورس کالا نامیده می شوند. مواد اولیه و مواد اولیه اغلب در بورس کالا معامله می شود. نام هر بورس کالا به نام کالای مورد معامله است مثل مبادله نفت و گندم.
2- صرافی
در صرافی همانطور که از نامش پیداست خرید و فروش ارز است. این بورس در کشور ما فعال نیست اما در کشورهای پیشرفته فعال است.
3- بورس اوراق بهادار
تجارت دارایی های مالی مانند سهام و اوراق قرضه در بورس اوراق بهادار. در ایران به بازاری برای خرید و فروش اوراق بهادار که در جایی به صورت رسمی و دائمی تشکیل شده است، بورس می گویند، اما در این مقاله برای اختصار از آن به عنوان بورس یا بورس اوراق بهادار یاد می کنیم.
بورس اوراق بهادار چه می کند؟
وظیفه اصلی بورس اوراق بهادار این است که زمینه را برای مشارکت قانونی هر دو گروه در فعالیت اقتصادی فراهم کند و علاوه بر تامین نیازهای یکدیگر، از این فعالیت بهره مند شوند.این دو گروه سرمایه گذار و سرمایه پذیران هستند. با تقسیم بندی ساده اصول، افراد جامعه را می توان به دو دسته تقسیم کرد:
گروهی از مردم که پول، سرمایه یا پس انداز دارند اما نمی توانند با آنها کار کنند.
دسته دوم کسانی هستند که توانایی انجام فعالیت های اقتصادی را دارند اما بودجه و پول کافی ندارند.
حال برای کسانی که این سوال را مطرح می کنند که بورس چیست، باید بگوییم که این دو گروه علاوه بر بی اطلاعی از یکدیگر و تفاوت در تعداد، ویژگی های متفاوتی نیز دارند.به عنوان مثال، همه سرمایه گذاران مقدار یکسانی پس انداز ندارند. آنهایی که سرمایه اندک دارند و آنهایی که سرمایه کلان دارند وجود دارند.این افراد ترجیحات سرمایه گذاری متفاوتی دارند.مثلا برخی افراد در کوتاه مدت به دنبال سود کم هستند و برخی دیگر به دنبال سود بیشتر اما در بلندمدت هستند و ده ها ویژگی دیگر.
سرمایه گذاران نیز ویژگی های متفاوتی دارند، به عنوان مثال هر گروهی در زمینه خاصی فعالیت می کنند، با توجه به نوع فعالیت، سود متفاوتی می پردازند، در مدیریت مراکز تولیدی و... سلیقه های متفاوتی دارند. ویژگی های مختلف چگونه بین این دو گروه رابطه ایجاد کنیم تا هر دو شرایط یکدیگر را بپذیرند و به شریک شدن رضایت دهند؟یکی از وظایف اساسی این بازار ایجاد فضای حقوقی مناسب است که ضمن حفظ حقوق طرفین، زمینه تحقق کلیه الزامات قانونی طرفین را فراهم کند.
سهم یا سهام چیست؟
اگر سرمایه یک شرکت سهامی را به قسمت های مساوی تقسیم کنیم، هر قسمت معادل یک سهم است. سهم نشان دهنده میزان مشارکت، تعهدات و منافع مالک آن در شرکت سهامی است. سهامداران نمی توانند نسبت به سهام خود ادعای مالکیت بخشی از دارایی های شرکت را داشته باشند.در عوض به اندازه سهم خود در شرکت از حقوق و حقوقی برخوردار است. بر اساس این حق، سهامداران می توانند از منافع شرکت استفاده کنند، در مجامع عمومی رای دهند و در صورت انحلال در دارایی شرکت سهیم شوند.
به طور معمول، سهام شرکت به "سهام عادی" و "سهام ممتاز" تقسیم می شود. سهام ممتاز که در ایران قابل انتشار نیست، نوعی بدهی است که شرکت به صاحب سهام ممتاز معمولاً با نرخ سود ثابت بدهکار است.اما سهام عادی یا همان نوع سهامی که در بازار سرمایه در گردش هستند، نرخ سود یا بهره ثابتی ندارند و نشان دهنده میزان حقوق صاحبان سهام در شرکت است. اگر سرمایه شرکت های بورسی (با حداقل 5 سهامدار) را بر مبلغ 1000 ریال تقسیم کنیم، می توانیم تعداد سهام آنها را بدست آوریم.
حل مشکلات بزرگ در بورس
بورس مشکل بسیار بزرگ دیگری را نیز حل کرده است که می توان گفت حل این مشکل باعث گسترش سرمایه گذاری در بورس شده است که باعث توسعه و پیشرفت همه کشورهای جهان شده است.سوال این است که اگر افراد مختلف با صندوق های مختلف وارد بورس می شوند، در فعالیت های اقتصادی کلان شرکت می کنند و می خواهند در هر زمان که تصمیم بگیرند، سهم و سرمایه‌ی خود را به قیمت مناسب بفروشند، باید چه کار کنند؟
مثلاً اگر فردی از 125 میلیون سهم یک کارخانه سیمان 100 سهم را داشته باشد و امروز تصمیم به فروش داشته باشد، قیمت سهام او چگونه تعیین می شود؟ او چگونه قیمت کارخانه را برای تعیین قیمت سهام خود رقم می زند؟ این کار چقدر زمان، چند نفر و چقدر هزینه می برد؟
بورس این مشکل را حل نموده و مکانیزمی ابداع کرد که به موجب آن هرکس با هر مقدار سهام که هر روز تصمیم به فروش سهام خود دارد می تواند از قیمت سهام خود مطلع شود یا حتی اگر تصمیم به فروش ندارد می تواند از قیمت سهام خود مطلع شود. همچنین، یک شاخص بازار سهام نشان دهنده برایند بازار سهام است.
علاوه بر سود، یکی از مزایای بزرگ سرمایه گذاری در بورس این است که می توانید با مبلغ اندک وارد بازار شوید، بنابراین نگران شروع با ضرر و کسب تجربه نباشید.مزایای بازار سهام به سرمایه گذاران محدود نمی شود. برعکس، می تواند به وضعیت اقتصادی کل جامعه کمک کند، زیرا امکانات سرمایه گذاری را برای کسانی که سرمایه کمتری دارند، فراهم می کند، به طوری که توزیع ثروت در عین کنترل تحرک اجتماعی، روند عادلانه تری را دنبال می کند.اگر مردم با پول اندکی به بورس بیایند و آن را سرمایه گذاری کنند، علاوه بر جلوگیری از رکود پول، به توسعه صنعت و فعالیت شرکت های مختلف نیز کمک می کند.
کارگزار چیست؟
همانطور که برای افتتاح حساب بانکی به یکی از شعب بانک های مورد تایید بانک مرکزی یا برای دریافت خدمات در صنعت بیمه به یکی از شعب بانک های مورد تایید بانک مرکزی مراجعه می کنید تا به بورس دسترسی پیدا کنید و در آن سرمایه گذاری کنید. باید به یکی از کارگزاران مراجعه کنید به تایید سازمان بورس و اوراق بهادار مراجعه کنید.در واقع با مراجعه به کارگزاری بورس باید فرم تعریف شده توسط سازمان را پر کرده و در سامانه سجام ثبت نام کنید و پس از آن ظرف مدت دو روز کاری کد یکتا برای شما صادر می شود که اصطلاحا کد بورسی نامیده می شود.
پس از ارسال این کد می توانید سهام را در بورس خرید و فروش کنید. در واقع کارگزار بورس به عنوان یک واسطه عمل می کند تا بتوانید به راحتی در بازار معامله کنید (توجه داشته باشید که ثبت نام در کارگزار رایگان است، فقط باید در سامانه سجام ثبت نام کنید).
شما درخواست خود را از طریق سامانه معاملات آنلاین، اینترنتی یا حضوری ثبت می کنید و پس از آن یک کارگزار از طرف شما در بازار معامله می کند.برای درک بهتر نقش یک کارگزار، فرض کنید که هیچ دلالی وجود ندارد. در این صورت برای انجام معامله در بورس باید در ساعات معاملاتی به طور مرتب در ساختمان مرکزی بورس در خیابان حافظ حضور داشته باشید و درخواست خود را در میان تعداد زیادی از معامله گران که در حال حاضر بیش از یک میلیون نفر هستند مطرح کنید.
قبل از اینکه در جمع اعلام موجودی کنید، ممکن است تلاش شما به ثمر برسد و در عین حال کارگزاری هم حضور داشته باشد، می توانید به راحتی با قیمت و مقدار مورد نظر خود سفارش دهید، پس از آن تمام فعالیت ها به پایان می رسد و به طور خودکار، فروش تکمیل خواهد شد.
شاخص بورس چیست؟
در اخبار و رسانه ها اغلب از این شاخص با عنوان «شاخص بورس تهران» یاد می شود. شاخص کل یکی از پرکاربردترین شاخص ها در بین فعالان بورس و سرمایه گذاران است. این شاخص سطح عمومی قیمت ها و سود سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس را نشان می دهد.
به عبارت دیگر، تغییر در شاخص کل نشان دهنده میانگین بازده سرمایه گذاران بازار سهام است. بیایید یک مثال بزنیم. فرض کنید شما یک سهم از تمام شرکت های بورسی را خریداری کرده اید. در این صورت تغییر در شاخص کل بازار سهام برابر با بازده سهام شما خواهد بود.بنابراین، شاخص تغییرات قیمت سهام و سود سالیانه پرداختی شرکت ها به شما را محاسبه می کند.
پرتفوی یا سبد سهام چیست؟
به گروهی از سهامی که سرمایه گذار خریداری می کند پرتفوی می گویند. در واقع، پرتفوی به این معنی است که شما باید پول خود را بین چندین دارایی مالی مختلف تخصیص دهید تا ریسک سرمایه گذاری خود را کاهش دهید.ضرب المثلی در دنیا وجود دارد که می گوید: «هرگز تمام تخم مرغ های خود را در یک سبد قرار ندهید.» این اصلاح را می توان در سبدهای سرمایه گذاری اعمال کرد.اجازه دهید مفهوم پرتفوی سهام را با یک مثال ساده توضیح دهیم. تصور کنید 20 میلیون تومان را برای سرمایه گذاری در بورس اختصاص دهید و به چهار سهم مختلف اختصاص دهید. در این صورت شما یک پورتفوی تشکیل داده اید.
عرضه اولیه سهام
به روز اولی اطلاق می شود که سهام یک شرکت در بورس عرضه می شود، یعنی درصد معینی از کل سرمایه شرکت برای اولین بار در بورس عرضه می شود.تجربه نشان می دهد که تقریباً همه عرضه های اولیه ای که در بورس انجام می‌‌شوند سودآور هستند. توجه داشته باشید که عرضه اولیه یک شرکت به این معنی نیست که شرکت به تازگی فعالیت تجاری خود را آغاز کرده است. بلکه به این معناست که اخیرا مجوز خرید و فروش سهام آن در بورس صادر شده است.
مزایای نگاه به بازار سهام
بورس می تواند پس اندازهای اندک سرمایه گذاران خرد را برای تولید و تامین مالی موسسات تولیدی، کارخانجات و بنگاه های اقتصادی جمع آوری کند و باعث رشد اقتصادی ملی شود. از دیگر مزایای بورس می توان به کنترل حجم پول، نقدینگی و تورم اشاره کرد. به عنوان مثال وقتی نقدینگی کشور افزایش می یابد، دولت می تواند با فروش سهام و انتشار اوراق، حجم زیادی از نقدینگی را از جامعه جمع آوری کند. به این ترتیب از تورم بیشتر در کشور جلوگیری می کند.
آخرین کلام
در این مقاله از کافه سیلور ابتدا سعی داریم مقدماتی را در مورد بورس و سرمایه و اصطلاحات رایج آن به شما معرفی کنیم. در ادامه سعی شده است به صورت بسیار مختصر مزیت های ورود به این بازار و البته راه های موفقیت در این بازار را مرور کنیم و به این سوال رایج که بورس چیست پاسخ های کوتاه اما مفیدی ارائه دهیم.
