سال ها پیش که نه پول کاغذی بود و نه از بانکداری مدرن، طلا به عنوان ارز اصلی مبادله شناخته می شد، امروز یکی از مهمترین مسائل اقتصادی دنیاست. این فلز گرانبها سال ها زندگی ما را شکل داده است و نقش مهمی در تعیین سرنوشت رویدادهای بزرگ اقتصادی در جهان ایفا می کند.
بررسی نقش طلا در اقتصاد جهانی می تواند به ما درک بهتری از اهمیت این دارایی بدهد. طلا به عنوان پشتوانه اصلی پول ملی کشورها شناخته می شود و بازار جهانی طلا یکی از حلقه هایی است که قیمت سایر کالاها و خدمات را در اکثر کشورها تعیین می کند.
طلا چیست و چرا ارزش دارد؟
از نظر شیمیایی، طلا یک فلز گرانبها است. فلزات گرانبها در برابر واکنش های شیمیایی بسیار مقاوم هستند. سایر فلزات گرانبها مانند مس، نقره و غیره در طول تاریخ به عنوان ارز و دارایی مورد استفاده قرار می گرفته اند، اما طلا از ابتدا جایگاه بالاتری نسبت به سایر فلزات داشته است.
علاوه بر این، طلا نسبت به سایر فلزات گرانبها مقاومت بیشتری دارد، بنابراین در شرایط سخت دوام بیشتری دارد. همچنین طلا قابل ساخت نیست و قابل تولید نیست. تنها راه بدست آوردن طلا استخراج آن از معادن است.تلاش برای یافتن طلا قرن هاست که ادامه دارد و هیچ کس نمی داند آخرین معدن طلا کی و کجا پیدا خواهد شد.
ارزش طلا دائماً در نوسان است، اما این نوسان کمتر از سایر دارایی ها است. در واقع طلا به ثبات نسبی رسیده است و اکنون به عنوان با ارزش ترین دارایی در جهان شناخته می شود. طلا در مواقع پرخطر سرمایه گذاری مطمئنی محسوب می شود. با توجه به شناخت جهانی، قیمت جهانی این فلز گرانبها یک مقدار ثابت است که با کاهش ارزش پول ملی هر کشور تغییر نمی کند. بنابراین، طلا شکل امن پس‌انداز سرمایه در زمان درگیری‌های سیاسی، انقلاب‌ها، بحران‌های مالی و شرایط سخت سرمایه‌گذاری در هر کشوری است.
با نگاهی به نمودار طلا در 20 سال گذشته، واضح است که علیرغم نوسانات دوره ای، قیمت دارایی روندی صعودی داشته و در حال حاضر تقریباً در بالاترین حد خود قرار دارد. رویدادهای مختلفی مانند شیوع کرونا منجر به تغییراتی در قیمت طلا می شود. یکی از مهمترین تغییرات، بحران مالی آمریکا و برخی کشورهای اروپایی در سال 2008 بود که منجر به افزایش سریع قیمت طلا شد.
تاریخچه طلا به عنوان یک ارز تجاری
نقش طلا در اقتصاد جهانی سال ها پیش آغاز شد.سکه ها برای وارد کردن پول به چرخه اقتصادی طراحی و تولید می شوند که عموماً توسط بخش بزرگی از جامعه پذیرفته شده است. قدیمی ترین سکه های کشف شده به 700 سال قبل از میلاد برمی گردد. در دوران باستان از سکه های فلزی برای مبادله ارزش برای تجارت و تجارت استفاده می شد. به دلیل محدودیت هایی مانند کمبود فضا، ناتوانی در حمل و نقل اقلام حجیم و عدم ارتباط جهانی، طلا به عنوان یک دارایی با ارزش مورد پذیرش همه جوامع قرار گرفت. از طرفی اندازه گیری طلا و احراز هویت سکه ها کار سختی نیست. بنابراین، سکه طلا در تمام مناطق قابل مبادله است.
اولین سکه های طلا که کشف شد به دستور کرزوس، پادشاه سابق لیدیا (ترکیه کنونی) ضرب شد. با محبوبیت طلا در اروپا، این دارایی تبدیل به یک ارزش مشترک مورد قبول همه شد. در کنار طلا، نقره نیز در دولت های مختلف جایگاه خوبی به دست آورد.
چالش طلای توسعه اقتصادی
سال ها گذشت تا اینکه انسان ها به فکر مبادله پول افتادند. با وجود اینکه سکه های طلا در سطح جهانی شناخته شده و بدون دردسر حمل و نقل می شوند، هنوز برخی از مسائل و چالش ها وجود دارد که باید راه حل هایی برای آنها یافت.سکه های طلا به راحتی گم می شوند و بر اساس وزن سکه ارزش گذاری می شوند. بنابراین، آنها به ابزاری برای وزن کردن آنها نیاز دارند. علاوه بر این، رقابتی بین طلا و نقره شکل گرفت. آسیایی ها نقره را به عنوان ارز مرجع می بینند، در حالی که اروپایی ها طلا را یک مکان ویژه می دانند. بنابراین وقت آن رسیده است که پول کاغذی اختراع کنیم و اشکال جدیدی از دارایی ها را بپذیریم.
پس از ظهور بانک ها، نقش طلا در اقتصاد جهان افزایش یافت. طلا می توانست به عنوان یک دارایی وثیقه استفاده شود. با تشکیل بانک ها و طراحی خدمات بانکی، مشکلات جدیدی به وجود آمد. برخی از بانک ها که در ازای دریافت طلا به عنوان وثیقه به مردم تسهیلات می دادند، بی پروا شروع به وام دادن کردند. اینکه بانک‌ها طلا را ذخیره نمی‌کردند و وام‌ها را بین افراد مختلف تقسیم می‌کردند، تعادل مالی را به هم زد. بانک ها به دنبال سود بیشتر بودند، اما این تلاش تقریباً با فروپاشی اقتصاد اروپا پایان یافت. در نهایت، دولت‌ها قوانینی را برای ایجاد تعادل مالی بین ذخایر طلای بانک‌ها و تسهیلاتی که فراهم می‌کردند، در نظر گرفتند.
دلیل رابطه معکوس طلا و دلار چیست؟
طلا به دلیل جذابیتی که برای انسان دارد، دارای ارزش ذاتی است که ارزش خود را از چیز دیگری نمی گیرد.قیمت آن بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می شود در حالی که در بازار ارز قیمت طلا را دلار تعیین می کند.
همانطور که می دانید نماد طلا در معاملات ارز XAU/USD است، زمانی که قیمت دلار در برابر سایر ارزها در بازار ارز افزایش می یابد، قیمت طلا بر حسب دلار کاهش می یابد.
دلیل کاهش قیمت طلا این است که با افزایش قیمت دلار آمریکا در برابر ارزهای دیگر کشورها، سایر کشورها باید پول بیشتری را به ارزهای خود برای خرید طلا بپردازند، بنابراین تقاضا برای طلا در این کشورها کاهش می یابد. و قیمت آن نیز کاهش می یابد.
ارزش دلار آمریکا نسبت به سایر ارزهای خارجی در مبادلات خارجی کاهش پیدا نکرد، برعکس، قیمت طلا نسبت به ارزهای دیگر کشورها ارزان‌تر شد و تقاضا برای خرید طلا افزایش یافت که این افزایش منجر به افزایش شد. در قیمت طلا به دلار آمریکا این فرآیندها تحت شاخص های دقیق و لحظه ای انجام می شود و مقدار زیادی پول در تغییر قیمت طلا و دلار جابه جا می شود.
نکته دیگر اینکه طلا به خودی خود سودی برای سرمایه گذاران ندارد، چون نرخ بهره وجود ندارد باید با سایر دارایی های مالی که دارای نرخ بهره یا سود هستند رقابت کند و این رقابت را می توان در افزایش قیمت آن مشاهده کرد.
نقش طلا در اقتصاد جهانی امروز
پس از آنکه هر کشور پول ملی خود را ابداع کرد و سکه های طلا نقش کمتری در معاملات بین المللی ایفا کردند، باید استانداردی وجود داشت که براساس آن ارزهای ملی نسبت به یکدیگر ارزش گذاری می شدند. طلا همچنان به عنوان یک دارایی شناخته شده در سراسر جهان در نظر گرفته می شود. بهترین راه برای دستیابی به توافق جهانی استفاده از طلا برای تعیین ارزش هر پول ملی است. بنابراین، دولت ها ارزش پول های خود را بر اساس قیمت طلا تعیین می کنند.
بریتانیای کبیر اولین دولتی بود که استاندارد طلا را به جهان معرفی کرد. به این ترتیب پول ملی هر کشور با طلا قابل مبادله است. علاوه بر این، ارزهای ملی کشورهایی که این مدل را پذیرفته اند دارای ارزش مشخصی نسبت به یکدیگر هستند. اثربخشی این رویکرد باعث شد تا کشورهای دیگر نیز به تدریج به صفوف حامیان طلا بپیوندند و طلا را مبنای ارزهای خود قرار دهند. آلمان یکی از اولین متحدان بریتانیا در این زمینه بود. امروزه اکثر کشورهای جهان این سوال را قبول دارند. فقط برخی از کشورهای آمریکای جنوبی با منابع غنی نقره و دولت چین استانداردهای قیمت گذاری ارز محلی خود را دارند.
چاپ پول و پشتوانه طلا
در حال حاضر نقش طلا در اقتصاد جهان بسیار مهم و تعیین کننده است زیرا هر کشوری برای چاپ پول به شمش طلا نیاز دارد. در واقع میزان اسکناس چاپ شده باید در داخل کشور نگهداری شود. معمولا این فرآیند توسط بانک مرکزی هر کشور انجام می شود. در توسعه اقتصادی یک کشور و نوسانات قیمت، ذخایر طلا در واقع تغییر خواهد کرد.
به عنوان مثال وقتی قیمت دلار آمریکا در ایران افزایش می یابد به این معنی است که ارزش پول کشور کاهش می یابد. این نشان دهنده کمتر بودن طلا در انبار است. در این زمان کشور باید ذخایر مالی را از کاهش قیمت ها و صادرات به کشورهای دیگر جذب کند و بر این اساس مقدار طلای خود را افزایش دهد تا چرخه اقتصادی به مسیر عادی بازگردد.
تاثیر طلا بر سایر بازارها
بازار طلا در حال حاضر یکی از مهم ترین بازارهای جهان است. با وجود نفت، بازارهای سهام، ارزهای دیجیتال، سایر فلزات گرانبها و سایر دارایی های ارزشمند، طلا همچنان با ارزش ترین دارایی مالی محسوب می شود. بازار طلا با سایر بازارها همبستگی منفی دارد. به عنوان مثال، بازارهای نفت و طلا معمولاً در جهت مخالف حرکت می کنند و با افزایش قیمت نفت، قیمت طلا کاهش می یابد.
سهام جهانی و طلا تمایل به نوسانات یکسانی ندارند. به طور کلی وقتی پول مردم جذب بازار خاصی می شود، ممکن است شاهد کاهش ارزش بازارهای دیگر باشیم. البته شرایط خاص اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و غیره نیز می تواند به بازارهای مختلف متصل شود. امروزه طلا به عنوان دارایی ایمن شناخته می شود که پناهگاهی امن در برابر نوسانات خطرناک در بازارهای دیگر محسوب می شود.
برخلاف قیمت نفت که همیشه غالب بوده و تنها تغییرات آن بر بازارهای مالی و قیمت ارز و طلا اثر یک طرفه دارد (نه برعکس)، رابطه بازار ارز و بازار طلا یک طرفه نیست. گاهی تغییرات بازار ارز بر بازار طلا تاثیر می گذارد و گاهی نوسانات بازار طلا بر بازار ارز تاثیر می گذارد. این بدان معناست که هر یک از این بازارها می توانند نقش رهبر و پیرو را ایفا کنند.
تغییرات قیمت طلا تاثیر زیادی بر بازارهای مالی جهان دارد. در بازار ارز، ارزهای اصلی که ارتباط نزدیکی با طلا دارند، دلار آمریکا، فرانک سوئیس و دلار استرالیا هستند. در اینجا به توضیح رابطه دلار آمریکا با قیمت طلا و فرانک سوئیس و قیمت طلا می پردازیم.در مورد رابطه بین قیمت دلار آمریکا و قیمت طلا باید توضیح دهیم که معمولاً قیمت دلار آمریکا است که بر قیمت طلا تأثیر می گذارد
به عبارت دیگر دلار نقش اول را دارد. اما در برخی موارد این مشکل نیز معکوس شده است و طلا بر دلار غلبه کرده و تغییرات دلار ناشی از تغییرات قیمت طلا است. اما معمولا طلا نقش فالوور را بازی می کند.
مشکل به این دلیل است که طلا در بازارهای جهانی به دلار قیمت گذاری می شود و با افزایش ارزش دلار، طلا برای کسانی که قصد خرید آن را به ارزهای دیگر دارند گران می شود و در نتیجه تقاضای آن کاهش می یابد و قیمت ها کاهش می یابد. آن را داشته باشد. برعکس این مشکل نیز صادق است، یعنی برای خریدارانی که قصد خرید به ارزی غیر از دلار آمریکا را دارند، کاهش ارزش دلار آمریکا باعث کاهش قیمت طلا می شود که در نتیجه باعث افزایش تقاضا و افزایش قیمت می شود.
بنابراین یکی از اولین قوانین بازار طلا این است که قیمت فلز با ارزش دلار رابطه معکوس دارد و در جهت مخالف حرکت می کند. البته دیده شده است که این قانون بارها نقض شده است و طلا و دلار آمریکا در یک مسیر حرکت می کنند که نمونه بارز آن رفتار بازار در سال 2005 است که هم طلا و هم دلار آمریکا افزایش یافتند.
ممکن است این سوال پیش بیاید که چرا دلار از قوانین بین ارزش طلا و فرانک سوئیس پیروی نمی کند، حتی اگر ایالات متحده بزرگترین ذخایر طلا را در جهان دارد. در این زمینه باید گفت که اقتصاد آمریکا اقتصاد بسیار بزرگی است، اگرچه این کشور بزرگترین ذخیره طلای جهان را دارد اما این میزان طلا در مقایسه با کل اقتصاد این کشور ناچیز است و سنگین وزن محسوب نمی شود.اما در سوئیس اینطور نیست. ذخایر طلای سوئیس در جهت اقتصاد عمومی است. این کشور محوری در نظر گرفته می شود.
کلام آخر
شاید طلا مهمترین کلمه کلیدی برای اقتصاد جهان باشد. در طول قرن ها،پایتخت های مختلفی ایجاد شده است، اما هیچ یک از آنها نمی توانند در برابر طلا مقاومت کنند. قدمت، زیبایی، دوام، مقبولیت، کمیاب، اعتبار و بسیاری از ویژگی های استثنایی طلا را در هیچ دارایی دیگری نمی توان یافت.
امروزه ارزهای دیجیتال قوی ترین رقبای طلا برای کسب جایگاه شماره یک به عنوان یک دارایی ارزشمند محسوب می شوند، اما به نظر نمی رسد این رویداد تاریخی به این زودی ها اتفاق بیفتد. نقش طلا در اقتصاد جهانی این است که به عنوان پشتیبان اصلی پول هر کشوری عمل می کند و دسترسی به منابع بیشتر می تواند باعث نشاط و رشد بازار مالی هر کشور شود. پس از جنگ های تاریخی بر سر زمین، نفت و استعمار، شاید نبرد بزرگ بعدی بر سر شمش های طلا باشد.
